Balans vanası nedir, balans vanası nasıl çalışır, balans vanası ayarı, balans vanası hesaplama, balans vanası fiyatları… HVAC dünyasında en sık aranan başlıkların başında geliyor. Bu rehberde; statik/dinamik balans vanası farkı, Kv–Δp hesabı, apartman ve fan-coil uygulama örnekleri, devreye alma adımları, sık yapılan hatalar, bakım ve ölçüm yöntemleri ile marka + model önerilerini bir araya getirdik.

1) Balans Vanası Nedir, Ne İşe Yarar?

Balans vanası; ısıtma/soğutma devrelerinde tasarım debisini her kola eşit dağıtmak için kullanılan regülasyon (ayar) vanasıdır. Doğru balanslama ile eşit ısınma/soğuma, enerji verimliliği, düşük gürültü/şırıltı ve hassas oda kontrolü elde edilir.

·        Eşit ısınma/soğuma (uç devreler üşümez, yakın devreler aşırı ısınmaz).

·        Enerji verimliliği artar, pompa elektrik tüketimi düşer.

·        Gürültü ve hava yapma şikayetleri azalır.

·        Kontrol vanası otoritesi iyileşir (hassas kontrol).

2) Nasıl Çalışır? (Statik vs Dinamik)

Statik (manuel) balans vanası: Ölçüm portlarından Δp okunarak ön ayar skalasına göre hedef debi verilir. Örn. Danfoss LENO™ MSV-BD; ölçüm portlu, kapatma ve ön ayar özellikli bir modeldir.

Dinamik (sabit debili / fark basınç kontrollü) çözümler: Şebekedeki dalgalanmalara rağmen debi sabit tutulur veya Δp by-pass vanası (örn. Resideo DU145) ile devre korunur. Değişken debili sistemlerde stabilite sağlar.

3) Nerelerde Kullanılır?

·        Apartman / merkezi ısıtma kolonları

·        Fan-coil, radyatör ve yerden ısıtma zonları

·        Chiller ve kazan hatları (primer/sekonder)

·        Otel, AVM, ofis gibi çok devreli binalar

·        Endüstriyel proses su devreleri

4) Hesaplama: Debi (Q), Kv ve Δp

4.1 Isı yükünden debi (Q) hesabı

Q (m³/h) = P (kcal/h) ÷ [ΔT (°C) × 1000]

Örnek – Apartman kolonu: P = 60.000 kcal/h, ΔT = 20 °C → Q = 3 m³/h.

4.2 Kv–Δp ilişkisi (20 °C su için)

Q = Kv × √Δp(bar)  →  Δp = (Q / Kv)²

Örnek seçim: Q = 3 m³/h; aday vana Kvs ≈ 9,5 m³/h → Δp ≈ (3/9,5)² ≈ 0,10 bar (10 kPa). Bu değer, devreye alma kılavuzlarında önerilen 5–20 kPa aralığına uygundur. Ön ayar skalası, üretici eğrilerine göre seçilir.

4.3 Kontrol vanası otoritesi (bonus)

Otorite (N) = Δp_kontrol / (Δp_kontrol + Δp_hat)  →  hedef 0,3–0,7

Yüksek otorite = stabil, sessiz ve hassas kontrol.

5) Uygulamalı Seçim Senaryoları

5.1 Apartman – 5 kat / 10 daire (kolon)

P ≈ 60.000 kcal/h, ΔT = 20 °C → Q = 3 m³/h. Vana: DN20–DN25 statik balans, Kvs 6–10 bandı. Δp(vana) hedef: 5–15 kPa → Danfoss LENO™ MSV-BD DN25 veya Caleffi 130600 uygun adaylardır. Devreye alma: Ölçüm portundan Δp → üretici grafiği → ön ayar.

5.2 Fan-coil zonu – 12 adet FCU (her biri 0,25 m³/h)

Toplam Q = 3 m³/h; zon girişine statik balans + her FCU üzerinde mini balans/ölçüm portu ile mikro dengeleme. Değişken debi varsa Resideo DU145 by-pass ile dP sınırlama yapılır.

5.3 Yerden ısıtma kollektörü (8 devre)

Kollektör girişinde balans/dP by-pass, devre başlıklarında ön ayar. Sessizlik için Δp düşük tutulur; pompa eğrisi düşük hız modunda seçilir.

6) Balans Vanası Ayarı – Adım Adım

1.      Projede tasarım debileri ve ΔT değerlerini netleştir.

2.      Her hat için Q hesapla; DN ve Kvs aralığını belirle.

3.      Ön ayar değerini üretici tablosundan seç.

4.      Diferansiyel manometre ile ölç; ayarı ince adımlarla düzelt.

5.      Tüm kollar dengelendikten sonra uç devrede konforu ve ses seviyesini kontrol et.

6.      Dinamik elemanlar (by-pass/dP) varsa set değerlerini kademeli optimize et.

7) Ölçüm & Doğrulama Yöntemleri

·        Ölçüm portlu vana + U-tüp / dijital manometre

·        Ultrasonik clamp-on debimetre (geçici test)

·        Delta-T izleme (tasarım ΔT’den sapma → denge bozukluğu işaretidir)

8) Malzeme, Bağlantı ve Akışkan Notları

·        Gövde: Pirinç, bronz, döküm; PN ve sıcaklık aralığına dikkat.

·        Bağlantı: Dişli (DN15–DN50), flanşlı (DN65+).

·        Glikol karışımı: Viskozite artışı → Kvs düzeltmesi gerekebilir.

·        Kavitasyon/gürültü: Yüksek Δp ve keskin boğazlarda risk artar; kademeli balans ve düşük hız pompa tercih edin.

9) Sık Yapılan Hatalar

·        Çapı büyütmekle sorun çözüleceğini sanmak (otorite düşer, kontrol bozulur).

·        Ön ayar yapılmaması (rastgele yarım tur gibi ayarlar).

·        By-pass/dP elemanını ihmal etmek (değişken debide dalgalanma).

·        Pompa eğrisi ile vana Δp hedefinin uyumsuz olması (ses ve konforsuzluk).

·        Bakım/ölçüm portlarını kapalı bırakmak (ölçüm yapılamaz).

10) Bakım – İşletme – Enerji Tasarrufu

·        Isı sezonu başında ön ayarların teyidi

·        Filtre/pislik tutucu temizliği (ölçüm portlarını korur)

·        ΔT ve pompa tüketiminin periyodik izlenmesi

·        Enerji verimliliği için düşük Δp + optimize pompa hızı

11) Markalar & Modeller (Pomeka’da öne çıkanlar)

Danfoss: LENO™ MSV-BD (manuel, ölçüm portlu, ön ayarlı; DN10–DN50).

Caleffi: 130400 / 130600 / 130700 / 130800 (statik, venturi ölçüm kolaylığı).

Resideo (Honeywell): V5032 Kombi-2-plus (statik çift regülasyon), DU145 (otomatik by-pass/fark basınç).

Pakkens: Balans vanası (ör. ürün kodları 1460000000 / 1460001000).

E.C.A.: dP/by-pass ve regülasyon ekipmanları (statik balansı destekleyici).

Omega: DRV / statik balans vanaları; konut ve ticari uygulamalar için tedarik edilir.

SSS (Sık Sorulan Sorular)

·        Balans vanası zorunlu mu?

Büyük/çok kollu sistemlerde evet; küçük devrelerde de konfor ve enerji için önerilir.

·        Statik mi dinamik mi?

Sabit debili küçük hatlarda statik; değişken debili geniş sistemlerde dinamik (dP/PICV) daha stabildir.

·        Ayarı kaç kPa olmalı?

Çoğu projede 5–20 kPa vana-üzeri iyi bir aralıktır (şartnameye bakın).

·        Fiyatlar neye göre değişir?

DN, gövde malzemesi, ölçüm portu, marka, stok ve teslim durumuna göre.

Sonuç

Doğru balans vanası hesabı, ön ayar ve ölçüm ile apartman, otel, ofis ve endüstriyel tesislerde eşit ısı dağılımı, sessiz çalışma ve enerji tasarrufu sağlanır. Projenize uygun şekilde statik balans + dP/by-pass kombinasyonu güvenli bir çözümdür. Danfoss, Caleffi, Resideo/Honeywell, Pakkens, E.C.A., Omega seçeneklerini Pomeka’da karşılaştırarak ihtiyacınıza uygun ürünü kolayca seçebilirsiniz.